Ας μιλήσουμε για το έδαφος

To παραμελούμε, ενώ όλοι μας βαδίζουμε πάνω του. Το ποδοπατούμε κάθε μέρα αν και το έχουμε ανάγκη σαν τον αέρα που αναπνέουμε. Ήρθε λοιπόν η ώρα να μιλήσουμε για το έδαφος και σίγουρα η ώρα να αρχίσουμε να το προστατεύουμε, γιατί χωρίς αυτό δεν μπορεί να υπάρξει ζωή. Μας τρέφει και είμαστε υπεύθυνοι γι ‘αυτό.

Το έδαφος σχηματίζεται από πετρώματα που αποσυντίθενται αργά από τον ήλιο, τον άνεμο και τη βροχή, από τα ζώα και τα φυτά. Με αυτό τον τρόπο, 10 εκατοστά γόνιμου εδάφους δημιουργούνται σε 2 χιλιάδες ολόκληρα χρόνια. Μόλις 10 εκατοστά σε 2 χιλιετίες! Όμως το έδαφος που καταστρέφουμε μέσα σε λίγα μόνο χρόνια, χάνεται για πάντα.

Τα δάση και τα φυτά προστατεύουν το έδαφος. Όμως κάθε χρόνο κόβονται 130 δισεκατομμύρια στρέμματα δάσους, ενώ οι αγροί καλλιεργούνται ανεπαρκώς. Προσθέστε σε αυτά τις μονοκαλλιέργειες και την γεωργία σε πλαγιές. Μετά τη συγκομιδή, τα χωράφια αφήνονται γυμνά και απροστάτευτα, κάτι που επιταχύνει σημαντικά τη διάβρωση του εδάφους. Και έτσι, μαζί με τον άνεμο, το χώμα παρασύρεται από το νερό. 24 δισεκατομμύρια τόνοι γόνιμου εδάφους χάθηκαν μονάχα μέσα στο 2011. Μία απώλεια που αντιστοιχεί σε 3,4 τόνους ανά άτομο σε ολόκληρο τον κόσμο, ανεξαρτήτως ηλικίας.

Η διάβρωση του εδάφους κοστίζει ετησίως 54 ευρώ στον καθένα από εμάς και το παγκόσμιο κόστος ανέρχεται σε 378 δισ. ευρώ – ένα αστρονομικό ποσό. Οι πόλεις μας επίσης αυξάνονται με ταχείς ρυθμούς. Κάθε χρόνο στην Ευρώπη, μια έκταση ίση με το Βερολίνο μετατρέπεται σε αστικές περιοχές. Τα μισά από αυτά τα εδάφη «σφραγίζονται» κάτω από το τσιμέντο, χωρίς τίποτα να μπορεί να μεγαλώσει πάνω τους.

Στην ομιλία μου στο TEDxUniveristyOfMacedonia μίλησα για την μεγάλη αξία του εδάφους.

Όμως το γόνιμο έδαφος είναι περιορισμένος πόρος και επομένως ανεκτίμητος. Οι επενδυτές και οι κυβερνήσεις το έχουν συνειδητοποιήσει αυτό, γι’ αυτό ο αγώνας δρόμου για τα εδάφη του κόσμου έχει ήδη αρχίσει. Μέσω της αρπαγής της γης -που συχνά γίνεται με αθέμιτα μέσα και για αθέμιτους σκοπούς- εκατομμύρια στρέμματα γης αλλάζουν ιδιοκτήσία κάθε χρόνο. Το τίμημα είναι βαρύ: χιλιάδες κατεστραμμένες ζωές και ξεριζωμένες οικογένειες, συνήθως οι φτωχότεροι των φτωχών, που συχνά δεν έχουν άλλη επιλογή. Καταστρέφουν τα δάση επειδή χρειάζονται γη για να επιβιώσουν.

Χρειαζόμαστε υγιή και γόνιμα εδάφη, τώρα περισσότερο από ποτέ. Οι προγνώσεις λένε ότι οι διαθέσιμες καλλιεργήσιμες εκτάσεις ανά κάτοικο της Γης θα μειωθούν κατά το ήμισυ μέχρι το 2050. Όμως, ήδη σήμερα, 1 δισεκατομμύριο άνθρωποι πηγαίνουν για ύπνο κάθε βράδυ πεινασμένοι, κάτι που είναι απαράδεκτο. Και ο αριθμός αυτός θα αυξάνεται κάθε μέρα αν η γη δεν διανεμηθεί δίκαια κι αν δεν αυξηθούν δραστικά οι αποδόσεις του κάθε κομματιού της. Εκτός κι αν ανακαλύψουμε έναν δεύτερο πλανήτη Γη… Όμως αυτή είναι μάλλον μία επιλογή στην οποία δεν πρέπει να βασιζόμαστε.

Το έδαφος και οι χρήσεις της γης σπάνια τραβούν την προσοχή μας, και ακόμη πιο σπάνια αυτή των πολιτικών μας. Βλέπουμε τα ράφια των σούπερ μάρκετ γεμάτα και πιστεύουμε ότι τα πράγματα θα παραμείνουν έτσι για πάντα. Ζούμε με πίστωση, εις βάρος των εδαφικών πόρων, όμως αυτοί δεν είναι ανεξάντλητοι. Είναι σαν να τραβάμε χρήματα από έναν τραπεζικό λογαριασμό, στον οποίο ποτέ δεν κάνουμε κατάθεση. Όμως μια μέρα, ο λογαριασμός θα αδειάσει, οι πιστώσεις μας θα μείνουν ακάλυπτες και τα εδάφη μας θα έχουν εξαφανιστεί.

Υπάρχει όμως ελπίδα, μιας και γνωρίζουμε πολύ καλά τί πρέπει να κάνουμε προκειμένου να διατηρήσουμε τη γονιμότητα και την υγεία του εδάφους και για τις επόμενες γενιές. Ας καταλάβουμε, λοιπόν, ότι το έδαφος δεν είναι εργοστάσιο. Είναι ένας ευαίσθητος ζωντανός οργανισμός που χρειάζεται φροντίδα. Επίσης, το έδαφος είναι δικαίωμα όλων μας, που πρέπει να προστατεύεται από το νόμο. Και δεν έχουμε την πολυτέλεια να το θάβουμε κάτω από την άσφαλτο και το τσιμέντο. Αυτό πείτε το στους δημάρχους σας. Μπορείτε.

Μπορούμε να φτιάξουμε εμείς οι ίδιοι χώμα. Είναι στο χέρι μας! Πρέπει να βρούμε τρόπους να ανοίξουμε τα μάτια μας και να εφαρμόσουμε όλη αυτή τη γνώση, που υπάρχει. Για να μην χάσουμε τη γη κάτω από τα πόδια μας.

*Δείτε το σχετικό video του Ινστιτούτου Προηγμένων Μελετών Βιωσιμότητας (Institute of Advanced Sustainability Studies) του Potsdam.

Δημοσιεύθηκε για πρώτη φορά στο bostanistas.gr